آیه 85 سوره نساء
| <<84 | آیه 85 سوره نساء | 86>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
هر که سبب کار نیکویی شود هم او نصیبی کامل از آن بَرَد، و هر که وسیله کار قبیحی گردد از آن سهمی بسزا خواهد یافت، و خدا بر همه چیز (از نیک و بد اعمال خلق) مراقبی تواناست.
هر کس وساطت پسندیده ای کند، [تا کار خیری چون جهاد، احسان به مردم و حلّ مشکلات جامعه انجام گیرد] بهره ای از آن برای او خواهد بود، و هر کس وساطت ناپسندی کند [تا شرّی و باطلی به وجود آید و زیانی به مردم رسد] سهمی از [گناه و وبال] آن برای او خواهد بود؛ و خدا همواره نگهبان بر هر چیزی است.
هر كس شفاعت پسنديده كند، براى وى از آن نصيبى خواهد بود و هر كس شفاعت ناپسنديده‌اى كند، براى او از آن [نيز] سهمى خواهد بود. و خدا همواره به هر چيزى تواناست.
هر كس در كار نيكى ميانجى شود او را از آن نصيبى است و هر كس در كار بدى ميانجى شود او را از آن بهره‌اى است. و خدا نگهبان بر هر چيزى است.
کسی که شفاعت [= تشویق و کمک] به کار نیکی کند، نصیبی از آن برای او خواهد بود؛ و کسی که شفاعت [= تشویق و کمک] به کار بدی کند، سهمی از آن خواهد داشت. و خداوند، حسابرس و نگهدار هر چیز است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
شفاعة: واسطه بودن. شفع و شفاعة . در اصل به معنى منضم كردن چيزى است به چيزى (بقره/ 48 نكته ها).
كفل: (بر وزن طفل) نصيب. بهره.
مقيت: نگهدارنده. توانا. «اقاته: حفظه- اقتدر عليه» ، منظور از آيه معناى اول است.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً يَكُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْها وَ مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً سَيِّئَةً يَكُنْ لَهُ كِفْلٌ مِنْها وَ كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ مُقِيتاً «85»
هر كس وساطت نيكو كند، او هم سهمى از پاداش خواهد داشت و هر كس به كار بد وساطت كند، بهره‌اى از كيفر خواهد داشت و خداوند بر هر چيزى نگهبان است.
نکته ها
«مُقيت»، يعنى آنكه قوت ديگرى را مى‌دهد و حافظ جان اوست و بطور عام، به معناى حافظ و حسابرس به كار مى‌رود.
در آيه پيش، هر كس مسئول كار خود بود، امّا اين آيه نقش دعوت و وساطت در كار نيك را، در بهره داشتن از پاداش و كيفر بيان مى‌كند.
موعظه، آشتى دادن، تدريس، تشويق به جبهه، تعاون بر كار نيك، مصاديق «شَفاعَةً حَسَنَةً» هستند، چنانكه در حديث؛ دعا در حقّ ديگران، امر به معروف، راهنمايى و حتّى اشاره به كار خير، از مصاديق «شَفاعَةً حَسَنَةً» ذكر شده است. «1»
غيبت، سخن‌چينى، كارشكنى، تهمت، فتنه، ترساندن از جبهه، وسوسه و توطئه، مصاديق «شَفاعَةً سَيِّئَةً» هستند.
پیام ها
1- فردگرايى و انزوا در اسلام ممنوع است. «يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً»
2- دعوت به نيك و بد، شركت در پاداش و كيفر است. «نَصِيبٌ مِنْها»
3- بخاطر محدوديّت‌ها، نمى‌توان در هركارى دخالت مستقيم داشت، ولى با شفاعت‌هاى خير، مى‌توان از آنها بهره برد. «نَصِيبٌ مِنْها»
4- به دلّال بايد حقّى پرداخت شود؛ كسانى كه در امور خيريّه يا در تجارت
«1». تفسير صافى.
جلد 2 - صفحه 122
واسطه‌گرى مى‌كنند حقّى دارند. «يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً يَكُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْها»
5- در وساطت‌ها، بايد خدا را در نظر داشت. «كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ مُقِيتاً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً يَكُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْها وَ مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً سَيِّئَةً يَكُنْ لَهُ كِفْلٌ مِنْها وَ كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ مُقِيتاً (85)
«1» كمال الدين، صدوق، جزء اوّل، صفحه 257، حديث اوّل- و نيز رجوع كنيد به تفاسير معتبر روايى، ذيل آيه 33 توبه، 28 فتح و 9 صف.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 524
شأن نزول: چون حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به جهت طلب خير، مردم را به جهاد و قتال دعوت مى‌فرمود، منافقين مى‌آمدند شفاعت بعضى را مى‌كردند به دو جهت: يكى به سبب نقصان شدن جمعيت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، و ديگر به ملاحظه دوستى كه با ايشان داشتند؛ آيه شريفه نازل شد:
مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً: هر كه بطلبد و شفاعت كند درخواستى نيكو كه حقى بدان ثابت شود و نفعى به كسى رسد و ضررى از كسى مندفع گردد، به جهت رضاى الهى و تقرب به رحمت، يَكُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْها: مى‌باشد مر آن شفيع را بهره‌اى از ثواب آن شفاعت، از آن جمله، آن تحريص پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است مردم را به جهاد، پس آن حضرت را از ثواب جهاد نصيبى باشد.
در «جوامع» «1» عن الصّادق عليه السّلام: من دعا لاخيه المسلم بظهر الغيب استجيب له و قال له الملك و لك مثلاه فى ذلك النّصيب.
و از آن جمله آن دعاى خير است در حق مؤمن، لقوله عليه السّلام: من دعا لاخيه المسلم بظهر الغيب استجيب له و قال له الملك و لك مثل ذلك.
وَ مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً سَيِّئَةً: و هر كه طلب كند درخواستى بد كه بدان حقى از حقوق فوت شود و ضررى به كسى رسد و خير از كسى باز دارد، يا كسى را از خير منع كند، يَكُنْ لَهُ كِفْلٌ مِنْها: مى‌باشد مر آن سبب يا مباشر را نصيبى از وبال آن. از جمله آن، توسط منافقين، از عدم خروج به جهاد و ايضا دعاى بد است، در حق مؤمن. چه نتيجه آن به او راجع شود. در حديث قدسى فرمايد: يا ابن آدم لا تلعنوا المخلوقين فترجع اللّعنة عليكم. يعنى: اى پسر آدم نفرين مكنيد
«1» منهج الصادقين، جلد 1، صفحه 78.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 525
مخلوق مرا، پس برمى‌گردد نفرين، بر خود شما. از حضرت باقر عليه السّلام مروى است كه مراد به «كفل» وزراست. «1» وَ كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ مُقِيتاً: و هست خداى تعالى بر همه چيزى توانا و صاحب قدرت و حافظ و شهيد و ناظر. پس اگر نيكوئى كنيد، به خود احسان نموده‌ايد. و اگر بدى كنيد، جزاى آن به شما خواهد رسيد كه: وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى.
تبصره: در «مجمع» فرمايد: در آيه كريمه «مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً». چند قول است:
اول- اصلاح بين مؤمنين. فرمود: من يصلح بين اثنين يكن له اجر منها و من يمشى بالنّميمة يكن له كفل منها اى اثم منها.
دوم- مراد شفاعت مردمان است در حق يكديگر، در امرى كه مشروع باشد، يعنى مانع حدود اللّه نباشد يا غير مشروع كه مانع باشد، و مؤيد اينست فرمايش نبوى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: اشفعوا توجروا، و قال صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: من حالت شفاعته دون حدّ من حدود اللّه فقد ضادّ اللّه فى ملكه و من اعان على خصومته بغير علم كان فى سخط اللّه حتّى ينزع.
سوم- مراد به شفاعت حسنه، دعاست براى مؤمنين؛ و شفاعت سيئه، دعاى بد كردن است براى ايشان، زيرا يهود مثل اين دعا مى‌نمودند. حق تعالى به اين آيه توعيد ايشان فرمود.
چهارم- مراد به شفاعت آنست كه شخصى از مصاحب خود التماس كند كه با دشمن او جهاد نمايد، چه او را در اين صورت نصيبى در عاجل هست كه آن، غنيمت و ظفر باشد. و ايضا در آجل ثواب منتظر، و اگر در معصيتى شفيع او شده باشد، او را نصيب مذمت باشد در عاجل، و عقوبت در آجل، يعنى روز قيامت.
«1» منهج الصادقين، جلد 1، صفحه 78.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 526
تنبيه: بدان كه آيه شريفه عموميت دارد نسبت به تمام مكلفين تا روز قيامت. پس هر كه راهنمائى كند كسى را به امر خير و حسنه‌اى، تا هر وقت كه او عمل به آن حسنه نمايد، هر آينه شريك است در ثواب فعل او، زيرا:
الدّالّ على الخير كفاعله.
فى الخصال عن الصّادق عليه السّلام عن آبائه عن النّبىّ صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: من امر بمعروف او نهى عن منكر او دلّ على خير او اشار به فهو شريك و من امر بسوء او دلّ عليه او اشار به فهو شريك. «1» و بالعكس: هر كه موجب گردد اضلال يا تأسيس امر باطل يا احداث امرى كه باعث اضرار مؤمنى شود، مالا عرضا، حتى به شطر كلمه، هر آينه شريك است در روز عقوبت آن، گرچه خود فاعل آن نباشد، زيرا سبب و مباشر داخلند در فعل و توأم در عذاب.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً يَكُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْها وَ مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً سَيِّئَةً يَكُنْ لَهُ كِفْلٌ مِنْها وَ كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ مُقِيتاً (85)
ترجمه
هر كس درخواست كند درخواست خوبى ميباشد از براى او بهره از آن و هر كس درخواست كند درخواست بدى مى‌باشد مر او را قسمتى از آن و باشد خدا بر هر چيزى نگهبان.
تفسير
در خصال از حضرت صادق (ع) روايت نموده كه پيغمبر (ص) فرمود هر كس امر بمعروف يا نهى از منكر يا دلالت بر خير يا اشاره بآن نمايد او شريك است در آن و هر كس امر بفعل بدى نمايد يا دلالت و اشاره بآن كند در آن شريك است و در جوامع از آنحضرت نقل نموده هر كس دعا كند از براى برادر مسلمان خود در غيبت او اجابت ميشود و ملكى باو ميگويد براى تو دو برابر او است پس اين بهره است و در كافى از حضرت سجاد (ع) نقل نموده كه ملائكه وقتى شنيدند مؤمنى دعا ميكند براى برادر خود در غياب او و او را بخوبى ياد مينمايد ميگويند خوب برادرى هستى تو براى برادرت چون دعا ميكنى او را بخير با آنكه او غايب است و ياد مينمائى او را بخير بتحقيق عطا فرمود خداوند تو را دو برابر آنچه براى برادر خود خواستى و ثنا فرمود بر تو دو برابر آنچه تو ثنا گفتى بر او و اين فضيلت براى او است و وقتى شنيدند كسى ياد مى‌كند از برادر خود به بدى و نفرين مينمايد او را ميگويند بد برادرى هستى تو براى برادرت واقف شو بعيوب خود و حمد كن خدائيرا كه مستور داشت عيوب تو را و بازدار خود را از نقل عيوب و اسرار غير و بدان كه خداوند داناتر است باحوال بنده خود از تو و كفل ظاهرا نصيبى است كه مساوى باشد و نصيب اعم است و مقيت بمعنى مقتدر و حفيظ استعمال شده است.
جلد 2 صفحه 94
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
مَن يَشفَع شَفاعَةً حَسَنَةً يَكُن لَهُ نَصِيبٌ مِنها وَ مَن يَشفَع شَفاعَةً سَيِّئَةً يَكُن لَهُ كِفل‌ٌ مِنها وَ كانَ اللّهُ عَلي كُلِّ شَي‌ءٍ مُقِيتاً (85)
كسي که شفاعة كند شفاعة نيكي از براي او است نصيبي از آن نيكي و كسي که شفاعة كند شفاعة بدي از براي او است سهمي از بدي و خداوند بر هر چيزي سزايي ميدهد.
اصل شفاعت از شفع است بمعني جفت مقابل و تركه بمعني يك تايي است و شفاعة حسنة اينکه است که در حق مؤمني از بزرگي خواهش كند که همين نحو که من مورد عنايت هستم او را هم مورد عنايت خود قرار ده چه راجع بامور دنيوي باشد و چه اخروي.
و مسئله شفاعت محمّد و آل صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و غير اينها از ضروريات مذهب شيعه است و كلام در آن در چهار مقام واقع ميشود: 1- در اثبات شفاعة از آيات و اخبار.
جلد 5 - صفحه 154
2- در رد شبهات منكرين. 3- در تعيين شفعاء که كيانند. 4- در كساني که نائل بشفاعت ميشوند. و چون اينکه بحث دامنه دارد و از وضع اينکه كتاب خارج است حواله ميدهيم بكتاب كلم الطيب جلد سوم ص 237- 245، و بشرح آيه قناعت ميكنيم.
مَن يَشفَع شَفاعَةً حَسَنَةً كسي که در حق مؤمن نزد خدا دعا كند يا طلب مغفرت نمايد راجع بحوائج دنيوي يا اخروي يا نزد پيغمبر يا امام يا بزرگي سفارشي بكند خداوند همان دعا را در حق خودش بيشتر و بهتر مستجاب ميفرمايد و گناهان آن را ميآمرزد و پيغمبر و امام و آن بزرگ بخود او بيشتر عنايت ميكنند و اخبار در اينکه باب بسيار داريم و بس است براي اثبات اينکه موضوع همين آيه شريفه که تصريح ميفرمايد يَكُن لَهُ نَصِيبٌ مِنها مرجع ضمير منها ممكن است شفاعة باشد که از همان مغفرت و استجابت دعا که طلب كرده نصيبي هم باو ميدهند و ممكن است حسنة باشد که باو هم حسنه ميدهند.
وَ مَن يَشفَع شَفاعَةً سَيِّئَةً بعضي گفتند مراد دعاء عليه است که نفرين و لعن و غير اينها، ولي اينکه اشتباه است زيرا خصومت است نه شفاعت و اينکه نسبت بمؤمن جايز نيست و نسبت بكافر و منافق و مخالف افضل عبادات و از آثار تبري است بلكه شفاعت سيئه اينکه است که در امر معصيت شفاعة كند مثل اينكه واسطه شود براي انجام عمل حرامي نزد بزرگي که فلان را براي عضويت فلان مركز معصيت مثل سينما يا اجزاء ظلمه يا نزد فاحشه براي زنا و امثال اينها، يا اينكه نزد پيغمبر در حق كفار و اعداء دين شفاعت كند مثل شفاعت عثمان در حق حكم إبن عاص و فرزندش مروان.
يَكُن لَهُ كِفل‌ٌ مِنها كفل بمعني ضم شيئي بشيئي و ضم شخص بشخص يُؤتِكُم كِفلَين‌ِ مِن رَحمَتِه‌ِ حديد آيه 48 فَقال‌َ أَكفِلنِيها سوره ص آيه 23،
جلد 5 - صفحه 155
أَيُّهُم يَكفُل‌ُ مَريَم‌َ آل عمران آيه 44، و مراد اينجا آنكه شفيع يا مشفع در سيئه شريك است.
كانَ اللّهُ عَلي كُلِّ شَي‌ءٍ مُقِيتاً مقيت از ماده قوت است بمعني خوردن بمقدار سد رمق و حفظ هر چيزي، و مراد از مقيت در اينکه آيه حافظ مقتدر معطي يعني حفظ هر چيزي را ميكند و بمقدار لازم از قوت باو عطاء ميفرمايد و قدرت بر حفظ و اعطاء دارد بهر كس هر چه لايق بداند از ثواب يا استحقاق داشته باشد از عقاب قدرت دارد و اللّه العالم.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 85)
تشویق کار نیک یا بد
همانطور که در تفسیر آیه قبل اشاره شد، قرآن می گوید: هر کسی در درجه اول مسؤول کار خویش است، نه مسؤول کار دیگران، اما برای این که از این مطلب سوء استفاده نشود در این آیه می گوید:
«درست است که هر کسی مسؤول کارهای خود می باشد ولی هر انسانی که دیگری را به کار نیک وادارد، سهمی از آن خواهد داشت و هر کس، دیگری را به کار بدی دعوت کند بهرهای از آن خواهد داشت» (مَن یشفَع شَفاعَةً حَسَنَةً یکن لَهُ نَصِیبٌ مِنها وَ مَن یشفَع شَفاعَةً سَیئَةً یکن لَهُ کفلٌ مِنها).
بنابراین، مسؤولیت هر کس در برابر اعمال خویش به آن معنی نیست که از دعوت دیگران به سوی حق و مبارزه با فساد چشم بپوشد و روح اجتماعی اسلام را تبدیل به فردگرایی و بیگانگی از اجتماع کند، و در لاک خود فرو رود.
در پایان آیه می فرماید: «خداوند تواناست و اعمال شما را حفظ و محاسبه کرده و در برابر حسنات و سیئات پاداش مناسب خواهد داد» (وَ کانَ اللّهُ عَلی کلِّ شَیءٍ مُقِیتاً).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم